Türkiye’de hukuk sistemi, çeşitli yargı organları tarafından yürütülen çok katmanlı bir yapıya sahiptir. Bu sistemde, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay önemli iki yüksek mahkeme olarak görev yapar. Ancak birçok kişi, Anayasa Mahkemesi’nin Yargıtay kararlarını bozup bozamayacağını merak etmektedir. Bu yazıda, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın yetkilerini, işleyişlerini ve birbirleriyle olan ilişkilerini detaylı bir şekilde ele alacağız.
Anayasa Mahkemesi Yargıtay Kararını Bozabilir mi?
Anayasa Mahkemesi, bireysel başvurular kapsamında Yargıtay kararlarını doğrudan bozmaz. Ancak, temel hak ve özgürlüklerin ihlal edildiğine karar verirse, ilgili davanın yeniden görülmesine hükmedebilir. Yargıtay ise temyiz merciidir ve içtihat birliğini sağlamakla görevlidir.
Bu bağlamda, Yargıtay kararları kesin olmakla birlikte, eğer birey Anayasa Mahkemesi’ne bireysel başvuruda bulunur ve hak ihlali kararı alırsa, ilgili dava tekrar Yargıtay’ın önüne gelebilir. Anayasa Mahkemesi’nin verdiği ihlal kararı, Yargıtay’ı bağlayıcıdır ve mahkeme, bu doğrultuda yeni bir karar almak zorundadır.
Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın Yetkileri
Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay, Türkiye’deki yargı sisteminin iki temel taşıdır. Ancak, yetki alanları ve görevleri birbirinden farklıdır.
Anayasa Mahkemesi’nin Görevleri
Anayasa Mahkemesi, Türkiye Cumhuriyeti Anayasası’na uygunluğu denetlemekle sorumlu olan en yüksek yargı organıdır. Anayasa Mahkemesi’nin başlıca görevleri şunlardır:
- Kanunların, Cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin ve TBMM içtüzüğünün Anayasa’ya uygunluğunu denetlemek
- Siyasi parti kapatma davalarına bakmak
- Milletvekili dokunulmazlığı kaldırılan kişilerin başvurularını değerlendirmek
- Bireysel başvuruları inceleyerek temel hak ihlali olup olmadığını belirlemek
Yargıtay’ın Görevleri
Yargıtay, Türkiye’deki en yüksek temyiz merciidir ve mahkemeler arasındaki içtihat birliğini sağlamakla görevlidir. Görevleri şunlardır:
- Yerel mahkemeler tarafından verilen kararları inceleyerek, hukuka uygun olup olmadığını denetlemek
- Ceza ve hukuk davalarına ilişkin temyiz başvurularını değerlendirmek
- Yargı kararlarının birbiriyle çelişmemesi için içtihat oluşturmak
Anayasa Mahkemesi Yargıtay Kararlarını Nasıl Etkileyebilir?
Her iki yüksek mahkeme farklı alanlarda yetkili olsa da, Anayasa Mahkemesi’nin kararları, dolaylı olarak Yargıtay’ın kararlarını etkileyebilir.
Bireysel Başvuru Kararları
2010 yılında yapılan anayasa değişikliği ile bireysel başvuru hakkı tanınmıştır. Bu kapsamda, Yargıtay tarafından verilen kesinleşmiş bir karar, bireyin temel hak ve özgürlüklerini ihlal ediyorsa, Anayasa Mahkemesi devreye girebilir. Eğer Anayasa Mahkemesi ihlal tespit ederse, davanın yeniden görülmesi için ilgili mahkemeye gönderir. Bu da Yargıtay’ın verdiği kararın yeniden değerlendirilmesi anlamına gelir.
Anayasa’ya Aykırılık Denetimi
Yargıtay bir davada uygulanan kanunun Anayasa’ya aykırı olduğunu düşünüyorsa, konuyu Anayasa Mahkemesi’ne taşıyabilir. Eğer Anayasa Mahkemesi bu kanunu iptal ederse, Yargıtay bu hükme dayanarak kararlarını değiştirmek zorundadır.
Sıkça Sorulan Sorular
Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay arasındaki ilişki hakkında en çok merak edilen soruları ve yanıtlarını derledik.
Anayasa Mahkemesi Yargıtay’ın tüm kararlarını bozabilir mi?
Hayır, Anayasa Mahkemesi doğrudan Yargıtay’ın kararlarını bozmaz. Ancak bireysel başvuru sonucunda temel hak ihlali tespit ederse, davanın yeniden görülmesine karar verebilir.
Yargıtay kararına itiraz edebilir miyim?
Evet, Yargıtay’ın kesin kararlarına karşı bireysel başvuru hakkı kapsamında Anayasa Mahkemesi’ne itiraz edilebilir. Ancak bu başvurunun temel hak ve özgürlük ihlali gerekçesiyle yapılması gerekir.
Anayasa Mahkemesi bireysel başvuruları nasıl inceler?
Anayasa Mahkemesi, bireysel başvurularda temel hak ve özgürlüklerin ihlal edilip edilmediğini değerlendirir. Eğer ihlal tespit ederse, ilgili dosyayı yeniden incelenmek üzere mahkemeye gönderir.
Yargıtay Anayasa Mahkemesi’nin kararlarına uymak zorunda mı?
Evet, Anayasa Mahkemesi tarafından verilen ihlal kararları Yargıtay’ı bağlayıcıdır ve Yargıtay bu doğrultuda yeni bir karar vermek zorundadır.
Anayasa Mahkemesi Yargıtay’dan üst bir mahkeme midir?
Hayır, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay farklı yetki alanlarına sahiptir. Anayasa Mahkemesi, anayasal denetim yaparken, Yargıtay ceza ve hukuk davalarında temyiz incelemesi yapar.
Anayasa Mahkemesi kanunları iptal edebilir mi?
Evet, Anayasa Mahkemesi kanunların Anayasa’ya aykırı olup olmadığını denetler ve gerekirse iptal kararı verebilir. Bu durumda, iptal edilen kanun hükmü artık uygulanamaz.
Yargıtay Anayasa Mahkemesi’ne başvurabilir mi?
Evet, Yargıtay bir davada uygulanan kanunun Anayasa’ya aykırı olduğunu düşünüyorsa, Anayasa Mahkemesi’ne başvurarak iptal davası açabilir.
